Problemy ze wzrokiem dotykają coraz większe grono naszych pociech. Przyczynia się do tego styl współczesnego życia, skupiający aktywność wzrokową w bliży, często przy użyciu smartfonów, tabletów. O tym, że o wzrok należy dbać, nie trzeba nikogo przekonywać. Każdy wie, że oczy należy badać i odwiedzać okulistę. Nie wszyscy jednak wiedzą, że z pomocą naszym oczom przychodzą także ortoptyści, którzy są szczególnie kształceni do pracy z dziećmi.

Jeśli jeszcze nie słyszałeś, Drogi Czytelniku, o zawodzie ortoptysty, to najwyższy czas, aby to zmienić. Ortoptyka bowiem, jest żywa w naszym kraju od ponad 30 lat! Ortoptyka jest młodszą siostrą okulistyki, a ortoptyści to osoby, które wykonują zawód medyczny i mają na celu dbać o nasze widzenie obuoczne. W tym miejscu warto rozróżnić okulistę od ortoptysty, gdyż zawody te wzajemnie się uzupełniają, a wizyt u tych specjalistów nie należy traktować zamiennie. Okulista jest przede wszystkim lekarzem, który zadba o nasz wzrok w przypadku choroby, jak np. zapalenie spojówek oraz m.in. sprawidzi ostrość widzenia, dobierze okulary, zbada, po kroplach, dno oczu. Ortoptysta natomiast zwróci uwagę na to, jak wspópracują nasze oczy i zbada je, pod innym kątem, niż lekarz okulista. Ortoptysta to osoba, która wykryje zeza, niedowidzenie i inne nieprawidłowości w widzeniu obuocznym, a także poprowadzi ortoptyczną terapię widzenia, jeśli zajdzie taka potrzeba.

Co zbada ortoptysta, a czego może nie zauważyć okulista ?

• Jak poruszją się nasze oczy

Badanie ruchomości oczu jest podstawowym badaniem ortoptycznym, podczas którego oceniamy zakres ruchomości oczu oraz płynność wodzenia oczami. Nasze dzieci często mają trudność z płynnym poruszaniem oczami: „gubią” obiekt, na który parzą, pomagają sobie „patrzeć” głową czyli nie separują ruchów oczu od ruchów głowy, fiksują za krótko i nieadekwatnie. W prawidłowych warunkach każdy z nas powinien umieć wodzić wzrokiem na 8 stron: w prawo, lewo, w górę, w dół i w czterech pozycjach skośnych oraz utrzymać patrzenie na wprost, gdy oczy są ustawione równolegle, fiksując stabilnie na obiekt.

• Czy występuje zez

Zez jawny to przypadłość około 4% populacji. Szczególnie narażone na zeza są osoby z nieskorygowaną wadą wzroku, niedowidzeniem. Ortoptysta w standardowym badaniu ortoptycznym oceni czy występuje zez, zarówno ten jawny, jak i ukryty, który występuje u ponad 60% osób. Warto sprawdzić czy zez ukryty to nasza przypadłość, czy ma charakter fizjologiczny, czy też nie, i osłabia widzenie obuoczne.

• Czy występuje niedowidzenie

Niedowidzenie, ze swej natury, jest obniżeniem ostrości widzenia, które występuje mimo tego, że mamy dobrane dobrze okulary. Ortoptysta, we współpracy z okulistą, może ocenić rodzaj i stopień niedowidzenia, dobrać odpowiednie okulary, które bedą uwzględniały typ zeza. W przypadku stwierdzenia niedowdzenia, okulista zaleci zasłanianie oka prowadzącego (lepszego), a ortoptysta będzie mógł poprowadzić terapię celem poprawy ostrości widzenia.

• Jaki jest stan akomodacji i konwergencji

Prawidłowa akomodacja i konwergencja są niezwykle istotnie dla prawidłowego funkcjonowania naszych oczu. Konwergencja jest odpowiedzialna za zbieżność oczu, niezbędną podczas wykonywania czynności z bliska. Akomodacja z kolei, ścisle współpracując z konwergencją, ma za zadanie, jak najlepiej dostosować ostrość widzianego obrazu do odlegości. Nasze dzieci, mimo, że nierzadko mają prawidowe zasoby akomodacji i sprawne mieśnie gałkoruchowe, nie zawsze potrafią właściwie się nimi posługiwać. Ortoptysta może zdiagnozować problem i poradzić odpowiednie ćwiczenia.

• Jaka jest równwaga sensoryczna oczu i korespondencja siatkówek

To kolejne ważne aspekty funkcjonowania naszych oczu, które nie są badane w standardowym badaniu okulistycznym. Ortoptysta korzystając np. z testu Wortha, może sprawdzić czy oczy mają prawidłową równowagę sensoryczną czy też występuje dwojenie lub tłumienie obrazu z jednego oka. Korzystając z synoptoforu, ortoptysta może sprawdzić czy siatkówki obu oczu właściwie ze sobą korespondują, zapewniając prawidłowe, stabilne wrażenia wzrokowe.

• Czy występuje tzw. pełne widzenie obuoczne

Widzenie obuoczne oznacza precyzyjną, zsynchroniowaną współpracę oczu na poziomie kory wzrokowej, która pozwala nam na widzenie pojedyńcze i trójwymiarowe. Wyróżniamy trzy stopnie widzenia obuocznego: jednoczesną percepcję, fuzję i stereopsję. Jeśli nasze oczy pracują prawidłowo, powinniśmy posiadać wszystkie trzy stopnie, w tym fuzję z odpowiednim zakresem oraz stereopsję do dali i bliży na poziomie 60 sekund kątowych. Ortoptyści dysponują kilkoma testami do sprawdzenia obuoczności, które są nie tylko bardzo pożyteczne, co niezwykle ciekawe. Dzieci je uwielbiają!

Pewnie po przeczytaniu powyższego, zastanawiasz się, Drogi Czytelniku, czy ortoptysta będzie mógł zbadać Twoje dziecko, być może bardzo małe, być może z dodatkowymi wyzwaniami rozwojowymi, jak autyzm czy zespół Aspergera. Tak, oczywiście, że tak! Ortoptyści dysponują różnorodnym sprzętem i metodami by sprostać każdemu badaniu. W arsenale metod ortoptycznych znajdziemy różnorodne, ciekawe testy, wykorzystujące obrazki, przyjemne gadżety oraz „czarodziejskie” okulary. Niejednokrotnie diagnoza ortoptyczna przypomina bardziej wspaniałą zabawę, niż klasyczne badanie wzroku. Ortoptysta, jako osoba szkolona do pracy z dziećmi i osobami niewspółpracującym, dysponuje wieloma technikami obiektywnymi i subiektywnymi - z pewnością będzie w stanie sprostać diagnozie każdego Pacjenta. Oczywiście niebagatelne tu będzie doświadczennie ortoptysty i w pełni wyposażony gabinet ortoptyczny. Listę rekomendowanych gabinetów ortoptycznych znjadziesz na stronie Polskiego Towarzystwa Ortoptycznego: www.pto-ipkk.pl.

Dlaczego należy badać ortoptycznie dzieci autystyczne?

Każde dziecko, również to z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, powinno zostać zbadane ortoptycznie. Dzieci autystyczne, z uwagi na opóżnienia w zakresie motorycznym, sensorycznym oraz socjalno-emocjolanym znajdują się w grupie ryzyka zaburzeń widzenia obuocznego i przetwarzania wzrokowego. Szczególnie częste są tu zaburzenia okulomotoryczne, obniżenie płynności ruchów oczu, brak stabilnej fiksacji, niesprawna akomodacja, osłabione widzenie obuoczne: słaba fuzja i stereopsja. Dzieci ze spektrum autyzmu nierzadko stanowią duże wyzwanie dla ortoptysty, gdyż ich zachowania wzrokowe mogą być bardzo nietypowe. Zaliczyć tu można m.in. : zezowanie, patrzenie tylko jednym okiem, wpatrywanie się we wzory, nadwrażliwość na światło, pocieranie oczu, utrudniony kontakt wzrokowy. Wnikliwa diagnoza ortoptyczna pozwala wówczas rozstrzygnąć czy manifestwane trudności wzrokowe wynikają z realnych zaburzeń widzenia obuocznego czy też są pochodną zaburzeń autystycznych, a widzenie obuoczne mieści się w normie. W razie wystąpienia zaburzeń, ortoptysta może zaplanować terapię widzenia, dobierając odpowiednie ćwiczenia, adekwatnie do potrzeb i możliwości dziecka.

Zapraszamy zatem wszystkich rodziców ze swymi pociechami na badanie ortoptyczne. W naszym gabinecie, ORTO-OPTICA Centrum Dobrego Widzenia w Krakowie, każdy Pacjent zostanie otoczony należytą troską. Jeśli do Krakowa macie daleko, z pewnością znajdziecie pomoc ortoptysty bliżej swojego miejsca zamieszkania. Skorzystajcie z badania ortoptycznego. Wszyscy przecież jesteśmy odpowiedzialni za wzrok naszych dzieci.

mgr Ewa Witowska-Jeleń

dypl.ortoptysta, optometrysta

dyrektor ORTO-OPTICA