Glukoza jest to cukier prosty, zbudowany z sześciu atomów węgla. Jest to najpowszechniej występujący cukier w organizmach żywych. Jest to podstawowe źródło energii każdej żywej komórki. Stężenie glukozy w surowicy krwi jest wykładnikiem ogólnoustrojowej przemiany węglowodanowej. Stężenie glukozy jest precyzyjnie regulowane głównie na drodze hormonalnej.

W praktyce laboratoryjnej podstawowym badaniem w ocenie przemiany węglowodanowej jest oznaczenie stężenia glukozy we krwi pełnej lub surowicy krwi pobranej na czczo. Jej poziom zależy od dostarczania z pożywieniem, wytwarzania z aminokwasów i uwalniania z zapasów w wątrobie, a także zużycia przez tkanki. Podstawowym regulatorem jej poziomu we krwi jest insulina, która obniża poziom cukru, a także działające przeciwstawnie hormony - glukagon, hormon wzrostu, adrenalina, kortykosterydy, tyroksyna. Wzrost stężenia wywołują: cukrzyca insulinozależna typu 1, cukrzyca insulinoniezależna typu 2, cukrzyca kobiet ciężarnych, zaburzenia tolerancji glukozy; zaburzenia funkcji przysadki i nadnerczy, zespół Cushinga z często współistniejącą cukrzycą insulinooporną, gigantyzm i akromegalia; choroby trzustki - ostre lub przewlekłe zapalenie trzustki, rak trzustki u pacjentów dializowanych; hiperglikemia z powodu zwiększonej sekrecji adrenaliny; podanie adrenaliny; tyreotoksykoza; oparzenia (pierwsze 24 godziny). Spadek stężenia natomiast powodują: przedawkowanie insuliny lub nieprzyjęcie posiłku po podaniu leku, przedawkowanie doustnych leków przeciwcukrzycowych (sulfonylomoczników), hiperinsulinizm, niedoczynność hormonalna przysadki, nadnerczy, wrodzone bloki metaboliczne, alkoholizm, toksyczne uszkodzenie wątroby, chloroform, tetrachlorek węgla, etanol, paracetamol, salicylany, alfa-amanityna (zatrucie muchomorem sromotnikowym).

Jednostki tradycyjne: 70 - 110 mg/dl

Jednostki SI: 3.9 - 6.0 mmol/l

Wzrost stężenia glukozy (hiperglikemia) we krwi lub surowicy pobranej na czczo powyżej 120mg/dl

• cukrzyca
• zespoły genetyczne związane z opornością na insulinę, nieprawidłowa budowa insuliny lub nieprawidłowa budowa komórek trzustki i inne
• choroby trzustki, np. mukowiscydoza, zapalenie trzustki
• choroby endokrynologiczne, jak zespół Cushinga, akromegalia, nadczynność tarczycy, guz chromochłonny, itd.
• leki lub inne substancje chemiczne, np. glukokortykosteroidy, hormony tarczycy, alfa-mimetyki, beta-mimetyki, tiazydy, fenytoina, kwas nikotynowy, itd
• choroby autoimmunologiczne, kiedy powstają przeciwciała przeciw insulinie, czy jej receptorom
• ostry stres związany z takimi zaburzeniami, jak:
• infekcja miejscowa lub uogólniona
• uraz
• niewydolność krążenia
• inne

Jako hipoglikemię określa się stężenia glukozy we krwi mniejsze od 2.2mmol/l (40 mg/dl). Najczęstszymi przyczynami są:

• groźny (< 2,8 -2,5 mmol/l (50-45 mg/dl)) spadek stężenia cukru we krwi dotyczy przede wszystkim osób leczonych insulina, kiedy dochodzi do jej przedawkowania. Bardzo rzadko taka dochodzi do takiej sytuacji u osób leczonych pochodnymi sulfonylomocznika.
• zwiększone zużycie glukozy wskutek znacznej, nieplanowanej aktywności fizycznej
• intensywne odchudzanie, głodówki
• biegunki pokarmowe lub wymioty
• leki z grupy beta-blokeraow oraz alkohol
• choroba wątroby
• czasem miesiączka