Gęstość względna moczu w warunkach fizjologicznych zależy od ilości cząstek osmotycznie czynnych rozpuszczonych w moczu, głównie chlorku sodu i mocznika a w znacznie mniejszym stopniu potasu, wapnia, magnezu, kreatyniny lub kwasu moczowego. Ciężar właściwy moczu określa się w próbce moczu po co najmniej 8h przerwie w podawaniu płynów oraz pokarmów bogatych w wodę tj. świerzych owoców i warzyw. Utrzymanie odpowiedniego ciężaru właściwego moczu zależy w dużej mierze od prawidłowego wydzielania wazopresyny (AVP), stężenia K i Ca we krwi, wielkości podażu białka i sodu oraz czynności nerek.

W razie obecności białka lub glukozy w moczu należy pamiętać, że każde 10g glukozy lub białka w 1l moczu zwiększa gęstość względną moczu o 0,003.

Prawidłowa gęstość względna moczu wynosi 1,023 - 1,035 g/cm3.

Gęstość względna moczu powyżej 1,035 zawsze dowodzi obecności w moczu niefizjologicznych składników osmotycznie czynnych takich jak glukoza, białko, środki cieniujące używane w radiologii, mannitolu i innych.

Upośledzenie zdolności nerek do zagęszczania moczu może być spowodowane:

• niedoborem wazopresyny w przebiegu moczówki prostej
• niewrażliwością nerek na działanie wazopresyny
• uszkodzeniem cewek nerkowych przez niektóre leki: tetracykliny, sole litu lub długotrwałym zastojem moczu
• ostrą lub przewlekłą niewydolnością nerek prowadzącą do zmniejszenia ilości czynnych nefronów
• zwiększeniem stężenia wapnia we krwi- hiperkalcemią
• zmniejszeniem stężenia potasu we krwi - hipokaliemią
• długotrwałą psychogenną polidypsją - nadmiernym pragnieniem