Synestezja
Czy czujecie smak zapachow? Albo kolory liczb? Czy dla Was zapachy mają dla mnie kolory i smaki, muzyka ma kolor i fakturę, a liczby i cyfry kolory?
Skąd pochodzi to określenie?
Synestezja (z gr. synaísthesis – równoczesne postrzeganie; sýn – razem i aísthesis – poznanie poprzez zmysły) oznacza jedność wrażeń. Określony bodziec zmysłowy jest odbierany także przez zmysł inny niż ten, do którego był skierowany. Na przykład utwór muzyczny (który jest bodźcem zmysłowym) aktywuje nie tylko zmysł słuchu, lecz także równocześnie np. zmysł smaku. Wówczas można odbierać zasłyszane dźwięki jako doznanie smakowe, przekształcać wrażenie słuchowe w smakowe. O synestezji można mówić także wtedy, gdy np. odbieranie niskich dźwięków wywołuje wrażenie miękkości, a np. barwa niebieska odczuwana jest jako chłodna, a np. cyfra 6 ma kolor zielony.
Przyjęto pewne kryteria rozpoznania synestezji. Według Richarda E. Cytowica – naukowca, który zajmuje się badaniami nad synestezją - są nimi:
- mimowolność – powstające wrażenia zmysłowe nie są kontrolowane, pojawiają się niezależnie od naszej woli;
- projekcja – wrażenia zmysłowe powstają nie tylko wewnątrz umysłu, lecz także poza nim;
- trwałość i niepowtarzalność - konkretny bodziec u danej osoby zawsze wywołuje te same wrażenia zmysłowe (np. cyfra 5 jest zawsze niebieska);
- pamięć – wywołane wrażenie pozostaje żywe w pamięci;
- emocje – człowiek jest przekonany o realności wrażeń zmysłowych, często wrażenia to są połączone z uczuciami, np. zachwytu lub obrzydzenia;
Rodzaje synestezji
Wyróżniamy kilka rodzajów synestezji. Najpopularniejsza jest synestezja lingwistyczna, gdzie cyfry, litery czy słowa wywołują wrażenia w zmyslach związanych ze słuchem, wzrokiem, smakiem czy dotykiem. Tak więc słowo może wywoływac wrażenia smakowe czy kolorystyczne.
Istnieje też synestezja muzyczna. Dźwięki wywołują wówcza wrażenia smakowe lub kolorystyczne.
Jednak najdziwniejsza jest synestezja audiomotoryczna, kiedy odczuwa się konieczność zajmowania konkretnej pozycji wtedy, gdy usłyszy się określony dźwięk.
Poza tym rozróżnia się tzw. synestezję mocną - taką, jak miał Mikołaj Rimski-Korsakow - i słabą, która występuje u większości ludzi. Przez większość ludzi barwa niebieska odczuwana jest jako chłodna. Większość ludzi, gdy pomyśli o jakiejś literze, widzi jej kolor. Na przykład litera "a" może mieć kolor czerwony. Z kolei u synestety nie będzie to po prostu zwykły kolor czerwony, lecz np. soczysty odcień miąższu arbuza.
